Καθοδόν προς τον Τεχνομεσαίωνα;
του Πέτρου Αργυρίου
Ας δούμε, λοιπόν, το γιατί και το πώς συμβαίνει τώρα:
To 2009 ανοίγει στο Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνια η εταιρία Uber. Η Uber είναι μια πλατφόρμα που, αναγνωρίζοντας τους περιορισμούς και τα προβλήματα των παραδοσιακών ταξί και τη μεγάλη ζήτηση για μετακινήσεις εκτός των αστικών κέντρων, συνδύασε τη διαθεσιμότητα υποεκμεταλλευόμενων ΙΧ, τη μείωση του μέσου εισοδήματος και την ανάγκη για μετακινήσεις και μεγαλύτερη ελευθερία σε αυτές και συνέδεσε οδηγούς/ιδιοκτήτες ΙΧ με πελάτες, κρατώντας ένα ποσοστό για κάθε διαδρομή που ο πελάτης πληρώνει στον οδηγό.
Μέσα σε λίγα μόλις χρόνια και παρά τις αντιδράσεις από εταιρίες ταξί και τοπικές κυβερνήσεις που έφθασαν μέχρι και στην απαγόρευση της λειτουργίας τοπικά, η εταιρία έγινε κολοσσός με τζίρους πολλών δισ.
Το δρόμο της ακολούθησε και η κινέζικη κρατική εταιρία Didi, η οποία μετά από ένα πόλεμο με την Uber, την ανάγκασε σε συμβιβασμό, παραγκωνίζοντάς την από το τεράστιο πεδίο της Κίνας, με αντάλλαγμα ένα μικρό ποσοστό από τα κέρδη της.
Τα προβλήματα της Uber, πέρα από την αντίδραση των ταξιτζήδων, προέρχονται από τη συμπεριφορά των οδηγών της που, αρχικά, δεν υπάρχει τρόπος να ελεγχθεί, παρότι στην πλατφόρμα υπάρχει σύστημα αξιολόγησης από τους ίδιους τους πελάτες που εκ των υστέρων διαμορφώνουν το προφίλ του οδηγού, ώστε να γνωρίζει ο πελάτης σε αδρές γραμμές το σε ποιον περίπου εμπιστεύεται τη μετακίνησή του και αντιστρόφως.
Για να λύσει αυτό το πρόβλημα, το γεμάτο αστάθμητους παράγοντες, η Uber διερευνά και επενδύει στην πιο ριζική προσέγγιση: αυτή της εξάλειψης από την εξίσωσή της του ανθρώπινου παράγοντα όσον αφορά τον οδηγό, δηλαδή στη δημιουργία αυτοκινούμενων αμαξιών, αμαξιών-ρομπότ, εξαλείφοντας μαζί με τον οδηγό και την αμοιβή του.
Κι αυτό της το όραμα δεν είναι καθόλου μακριά. Ήδη, από τον Αύγουστο του 2016, κυκλοφορεί ένας μικρός στόλος από αυτοκινούμενα αμάξια στο Pittsburg. Προς το παρόν, στη θέση του οδηγού υπάρχει ένας μηχανικός για κάθε ενδεχόμενο, αλλά αν τα πράγματα πάνε καλά, θα εξαλειφθεί κι αυτός (βλ. εικόνα 1).
Σε αυτή της την προσπάθεια, η Uber συνεργάστηκε με την Audi, τη Volvo και την Google, αλλά η φιλοδοξία της να αναπτύξει αυτονομία στα οχήματα την οδήγησε στο να επιδιώξει αυτονομία και στην έρευνα της αυτονομίας. Έτσι, μόλις φέτος, αγόρασε την εταιρία Otto που αναπτύχθηκε από πρώην στελέχη της Google για τη δημιουργία ημιαυτόνομων νταλικών, όχι βέβαια γιατί η Uber έχει σημαντικές βλέψεις προς το παρόν στον χώρο των μεταφορών υλικών και εμπορευμάτων, αλλά για να ενσωματώσει την τεχνογνωσία της στα δικά της συστήματα αυτονομίας.
Με τη Uber να ’χει ανοίξει τον χορό, είναι αδύνατον για ανταγωνιστές και συνεργάτες να μην ακολουθήσουν. Η αυτοκίνηση σε μερικά χρόνια θα έχει μεταμορφωθεί. Και αυτό θα ’πρεπε να μας νοιάζει εξαιρετικά, καθώς κάθε τεχνολογική επανάσταση έχει πάντα και τις κοινωνικές της συνέπειες: με κάθε τεχνολογική επανάσταση, παλιά επαγγέλματα εξαφανίζονται, καινούρια ανοίγουν.
Η Uber άνοιξε τον καπιταλιστικό χορό για την Sharing Economy, τη διαμεριστική οικονομία όπου τα μέσα «παραγωγής», όπως π.χ. το ΙΧ, τα έχει ο πολίτης και μοιράζεται οφέλη της χρήσης τους με άλλους πολίτες.
Και η Uber θέλει να τον κλείσει αυτόν το χορό: Σχεδιάζει τα ΙΧ να είναι δικά της, με δικούς της ρομποτικούς οδηγούς.
Μπορεί μετά από μερικές δεκαετίες και οι πελάτες να είναι δικοί της, π.χ. ρομπότ που θα πηγαίνουν σε κάποιον προορισμό για να εκτελέσουν κάποια εργασία.
Αυτός ήταν εξαρχής ο λόγος που η ρομποτοποίηση δεν είχε όλη την υποστήριξη που θα μπορούσε να έχει, με αποτέλεσμα να εφαρμοστεί μόνο στη βιομηχανία και αργότερα στο διαδίκτυο: Η ρομποτοποίηση, σε στάδιο σημαντικής ανάπτυξης, αναμένεται να εξαφανίσει 100 εκατ. δουλειές σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Ας δούμε π.χ. τι θα συμβεί στην αυτοκινητοβιομηχανία: καθώς οι ανάγκες της μετακίνησης θα καλύπτονται σε μεγάλο βαθμό από τους αυτοκινήμενους στόλους της Uber και άλλων εταιριών, η ζήτηση για IX θα μειωθεί σημαντικά. Εργοστάσια και κάποιες εταιρίες θα κλείσουν, ενώ άγνωστη είναι η επίπτωση των εξελίξεων και στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς.
Εύκολα μπορεί να σκεφτεί κάποιος τις συνέπειες των μελλοντικών εξελίξεων και σε άλλους κλάδους, όπως ο τομέας της ενέργειας:
θα είναι συμφέρον το πετρέλαιο για τα αυτοκινούμενα της Uber ή μήπως θα υπάρξουν πιέσεις για να απομακρυνθούμε από την οικονομία του πετρελαίου; Οι δρόμοι και τα υπάρχοντα οδικά δίκτυα γενικώς θα είναι αρκετά καλοί για τα αμάξια της Uber ή μήπως οι φθορές σε αυτά από τις κακοτεχνίες θα ωθήσουν αυτήν ή κάποια άλλη εταιρία και στον κατασκευαστικό κλάδο, για να φτιάξουν τους δρόμους του μέλλοντος, γεμάτους αισθητήρες και πιο φιλικά προς τα αυτοκίνητα υλικά;
Σε κάποιες από αυτές τις ερωτήσεις έχουμε ενδείξεις για το πώς θα διαμορφωθούν οι απαντήσεις:
Ας πάρουμε, για παράδειγμα, την εταιρεία Tesla, της οποίας το όραμα, σε αντίθεση με την οικονομική της επιτυχία, είναι αδιαμφισβήτητο: Το όραμα της Tesla είναι το όραμα του ιδιοκτήτη της, του νεαρού εκατομμυριούχου Elon Musk (βλ. εικόνα 2), και δεν πρόκειται για ένα όραμα για μια εταιρεία: Το αντίθετο. Πρόκειται για το όραμα τού πώς θα μεταμορφώσει την ανθρωπότητα μέσω των εταιρειών του. Ο Musk, που έδειξε την ιδιοφυία του από μικρός, είχε επίσης πέσει θύμα bullying και οδηγήθηκε στο νοσοκομείο. Έτσι, γνωρίζει καλά πως η ανθρωπότητα είναι ικανή για το καλύτερο και το χειρότερο, αφήνοντας στους άλλους το δεύτερο.
Η Tesla Μotors κατασκευάζει ηλεκτροκίνητα αμάξια. Έτσι ο Musk δημιούργησε δίκτυα για τη φόρτισή τους. Κατασκευάζει, επίσης, μέσω της εταιρείας του Solar City, φωτοβολταϊκά δίκτυα και αναπτύσσει μπαταρίες, καθώς το ενεργειακό μέλλον δεν εξαρτάται μόνο από την παραγωγή ενέργειας, αλλά και από την αποτελεσματική της αποθήκευση.
Το όραμα του Musk δεν αφορά μόνο ένα καθαρό πλανήτη, αλλά και τον εποικισμό άλλων πλανητών. Έτσι, δημιούργησε την Space X, μια εταιρεία πυραύλων με το ισχυρότερο σύστημα προώθησης, την πρώτη που κατάφερε να προσγειώσει διαστημικό πύραυλο μετά από διαστημική πτήση (βλ. εικόνα 3).
Ο επόμενος σταθμός του Musk είναι ο Άρης, όπου θέλει να δημιουργήσει το πρώτο εξωγήινο θερμοκήπιο.
Επιστρέφοντας στη Γη, οι πιέσεις για αυτοκινούμενα αμάξια οδήγησαν τον Musk να αναπτύξει το δικό του ημιαυτόνομο ηλεκτροκίνητο αυτοκίνητο. Και μπορεί το άνοιγμα του Musk σε πολλά πεδία να είναι η αδυναμία του, παράλληλα όμως είναι και η δύναμη του.
Στο θέμα της αυτόνομης οδήγησης, όπου σαφώς η Uber έχει πάρει το πάνω χέρι, ο Musk ενδέχεται να αναπληρώσει, καθώς εδώ και χρόνια έχει ιδρύσει την Open AI, μια εταιρεία για την έρευνα στην Τεχνητή Νοημοσύνη, της οποίας σκοπός είναι «να αντιδράσει στις μεγάλες πολυεθνικές που μπορεί να κερδίσουν πάρα πολλή δύναμη έχοντας υπερευφυή συστήματα αφιερωμένα στα κέρδη, καθώς και σε κυβερνήσεις που μπορεί να χρησιμοποιήσουν την Τεχνητή Νοημοσύνη για να αποκτήσουν δύναμη, ακόμη και για να καταπιέσουν τους πολίτες τους».
Ο ίδιος ο Musk πιστεύει ότι ζούμε σε κάποιου είδους προσομοίωση, σε μια εικονικότητα, ένα είδος Matrix. Και δεν έχει άδικο: όσο προχωράει η τεχνολογία, τόσο πιο εικονική γίνεται η ζωή μας.
Όσο προχωρά η ρομποτοποίηση και η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, τόσες μεγαλύτερες προκλήσεις θα συναντά η ανθρωπότητα, όχι μόνο γιατί καταστρέφει σε αρκετούς κλάδους την ανάγκη για ανθρώπους (όχι όμως την ανθρώπινη ανάγκη), αλλά και γιατί τα προβλήματα που ήρθαν με τα προηγούμενα κύματα τεχνολογικών δεν λύθηκαν ποτέ.
Και η ρομποτοποίηση προχωράει πλέον ακάθεκτη: Η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής, η Foxconn, παράγει πλέον 30.000 ρομπότ ετησίως, η Amazon έχει ήδη στη δούλεψη της 15.000 ρομπότ σε κέντρα διανομής (βλ. εικόνα 4), ενώ τα drones έχουν ήδη σημαντικό ρόλο σε στρατιωτικές επιχειρήσεις – και θα αποκτήσουν όλο και μεγαλύτερο.
Σκεφτείτε τώρα έναν ρομπονταλικέρη να μεταφέρει αγροτικά προϊόντα που καλλιεργούν ρομποτοαγρότες και, μαζί με αυτά, τον ρομποτοχαμάλη που τα ανεβοκατεβάζει, ενώ οι ρομποταξιτζίδες της Uber μεταφέρουν ρομποτοκαθαρίστριες από τα εργοστάσια, που τις παράγουν οι ρομποτοεργάτες.
Η απαρχή αυτής της ρομποτοποίησης είναι ήδη εδώ και, χωρίς καμιά αμφιβολία, θα αντικαταστήσει σε κάποιον βαθμό την ανθρώπινη δραστηριότητα και εργασία, και θα αλλάξει για πάντα τις παραγωγικές σχέσεις.
Ίσως η λύση γι’ αυτά τα θέματα να είναι αυτό που αναπτύσσεται, η Διαμεριστική Οικονομία.
Στον ορίζοντα διαφαίνεται και ένα άλλο Διαδίκτυο, το Διαδίκτυο των Πραγμάτων, όπως ονομάζεται: Άνθρωποι που δεν έχουν από μόνοι τους τα λεφτά για να αγοράσουν π.χ. ένα σκάφος, ή μια μηχανή του γκαζόν, αγοράζουν ή νοικιάζουν ομαδικά μια κοινόχρηστη.
Βέβαια, η «επανάσταση» του Διαδικτύου των Πραγμάτων απαιτεί μια κοινωνική συνείδηση που δεν διαθέτει ο εγωπαθής τόπος μας.
Η Διαμεριστική Οικονομία, αν και γεννιέται από το γεγονός ότι οι τωρινές γενιές βρίσκονται σε ολοένα και μεγαλύτερη οικονομική δυσπραγία, βρίσκει τα όρια της ακριβώς σε αυτό: Στο ότι πρέπει να υπάρχει έστω κάποιο άυλο και υλικό κεφάλαιο, για να μοιραστούν οι πολίτες αγαθά και προϊόντα.
Και σε έναν κόσμο, όπου η ανισότητα αυξάνεται κατακόρυφα και η υπερσυγκέντρωση του πλούτου δεν επενδύεται παρά μόνο καιροσκοπικά και κερδοσκοπικά για να συγκεντρωθεί ακόμη μεγαλύτερο κεφάλαιο από τους πολίτες προς τους μεγιστάνες, αυτό που φαντάζει σήμερα ως κάποια λύση, δηλαδή η Διαμεριστική Οικονομία, αύριο μπορεί να γίνει ο μεγαλύτερος εφιάλτης.
Αν κάποια εταιρεία θέλει να αγοράσει σπίτια στην εποχή των μαζικών πλειστηριασμών, για να αξιοποιήσει το μοντέλο της Airbnb, μπορεί να το κάνει, πετώντας εκτός Διαμεριστικής Οικονομίας τους περισσότερους ιδιοκτήτες και ξενοδόχους.
Σε αυτήν την περίπτωση, αντί για κάποιου είδους κομμουνισμό των μεσοαστών, θα οδηγηθούμε όχι απλά σε έναν άκρατο καπιταλισμό –σε αυτόν ήδη είμαστε σήμερα–, αλλά σε έναν νεοφεουδαλισμό, σε έναν τεχνομεσαίωνα.
Ό,τι αφορά τον τουρισμό και τις μετακινήσεις θα γίνει και στην αγροτική παραγωγή: Αν οι εταιρείες αγοράσουν μαζικά την απαξιωμένη αγροτική γη, οι αγρότες είτε θα γίνουν σκλάβοι στα πρώην χωράφια τους, είτε θα αντικατασταθούν από ακόμη φτηνότερα εργατικά χέρια ή και εξ ολοκλήρου από μηχανές. Γνωρίζουμε ήδη πως, στην Ελλάδα, το πρώτο βήμα γι’ αυτήν την εξέλιξη έχει ήδη προγραμματιστεί με τη μνημονιακή υποχρέωση η αγροτική παραγωγή να σχεδιάζεται και να διακινείται αποκλειστικά από τέσσερις μεγάλες εταιρείες. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι δε θα έχουν κυριολεκτικά στον ήλιο μοίρα.
Η τεχνολογία μάς έχει ξεπεράσει εδώ και καιρό. Το ίδιο η Οικονομία.
Υπηρετούμε τα λεφτά, όταν εκείνα όφειλαν να μας εξυπηρετούν. Το ίδιο θα συμβεί και με τα ρομπότ και τους αφεντάδες τους.
Καθώς το σφάλλειν είναι ανθρώπινο, ο πιο σίγουρος τρόπος για να απαλειφθεί είναι να απαλειφθεί ο άνθρωπος.
Αν δε θέλουμε να γίνουμε τεχνοσκλάβοι ή απλά βιολογικά υλικά προς πάσα χρήση, οφείλουμε να επανεφεύρουμε τους εαυτούς μας και τις κοινωνίες μας. Ό,τι ευνοεί την άκαρπη υπερσυγκέντρωση πλούτου, όπως οι offshore εταιρείες, η χρηματοπιστωτική κερδοσκοπία, πρέπει όχι απλά να ελεγχθούν, αλλά να καταργηθούν.
Η Διαμεριστική Οικονομία και η ρομποτοποίηση μπορεί να είναι ευνοϊκές για την ανθρωπότητα, ίσως ακόμη και ευεργετικές, σε έναν κόσμο όχι φυσικά πλήρους ισότητας (αυτό μου φαντάζει αδύνατο), αλλά μικρών σχετικά ανισοτήτων.
Και αυτό σημαίνει μια πολιτική επανάσταση. Η πολιτική επανάσταση είναι προαπαιτούμενο, ώστε να μην αποβεί η επερχόμενη ρομποτοποίηση εφιαλτική.
[Όποιοι θέλουν να ακούσουν τις πιο μύχιες εξομολογήσεις παλαιών ανθρώπων και μηχανών, μπορούν να αναζητήσουν το ψευδοϊστορικό μυθιστόρημά μου Το Σημάδι, από τις εκδόσεις Anima – e-mail: info@animapublications.gr]
το διαβάσαμε στο "Τρίτο Μάτι"
Συνδέστε το με αυτό: It's a fact: Robots replace humans nearly in every professional field!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου